POCHWAŁA BRAKU

Reklamy i media przekonują, że BRAK jakiejś rzeczy w naszym życiu nie powinien się wydarzyć. To obraza dla systemu konsumpcyjnej szczęśliwości, w którym każdy, najbardziej nawet niepotrzebny, produkt wcześniej lub później odnajdzie czyjąś, najlepiej Twoją lub moją, potrzebę (kolejność nieprzypadkowa). Nie mieć jakiegoś elektronicznego gadżetu, ubrania, kosmetyku, płyty czy książki, nie planować egzotycznych wczasów, zmiany mieszkania lub samochodu, a przynajmniej telewizora, to narażać się na obecność BRAKU, która niczym czarna dziura wyssie całą radość życia budowaną na pomnażaniu posiadania. BRAK to kamyczek w bucie, irytujące uczucie odstawania od peletonu, trendów i aktualnie obowiązującej mody, które -na odległość cienką jak karta kredytowa- oddziela od pełni szczęścia. Kupując kolejną rzecz usuniesz kamyczek, a rwący strumień pragnień poniesie Cię dalej: w miejsce jednego zaspokojonego pragnienia wkrótce pojawi się kolejne, a przyjmując logikę oferowaną przez współczesny świat - pojawi się wcześniej niż przypuszczasz. Sztuka marketingu polega przede wszystkim na zapobieganiu takim zjawiskom, jak ostateczne zaspokojenie pragnień.

Dlaczego ciągle nabieramy się na kłamstwo, że kraina pozbawiona BRAKU ukrywa się za kolejnym paragonem, metką, szeleszczącym i kolorowym opakowaniem?
U podstaw konsumpcji leży złudne (i celowo podtrzymywane) przeświadczenie, że życie można znacząco poprawić poprzez zasypanie BRAKU przedmiotami. Tymczasem każde spełnienie to początek kolejnego pragnienia. Ułuda znaczącej poprawy powstaje w chwili kontrastu, kiedy np. przewracamy się z prawego boku na lewy leżąc w niewygodnym łóżku. Nowa pozycja jest lepsza tak długo, jak długo odczuwamy różnicę, lecz wkrótce znowu czujemy się tak samo jak poprzednio. Społeczeństwo konsumpcyjne to takie niewygodne łóżko (ale w promocji!), w którym wszyscy przewracamy się z boku na bok śniąc kolorowe sny (o lepszym, nowym łóżku). "Niespodziewanie" nowe gadżety staną się starymi gadżetami, którymi nie zaimponujemy znajomym lub z którymi lepiej się publicznie nie pokazywać.

Ostatnio nosiliśmy się z zamiarem kupienia dodatkowego laptopa. Można powiedzieć, że zaczęliśmy odczuwać jego "delikatny" BRAK, gdy oboje chcieliśmy korzystać z komputera w tym samym czasie. To nie tylko niemały wydatek (nawet w przypadku zakupu używanego), ale zaraz potem konieczność kupienia programu antywirusowego, nowego systemu operacyjnego, nowego akumulatora, dodatkowej pamięci. To także mnóstwo czasu (mojego i znajomych, których w końcu będę zmuszony poprosić o pomoc) spędzonego na grzebaniu w oprogramowaniu (sterowniki, aktualizacje, itp.), to wreszcie moment, w którym coś się popsuło, odmówiło posłuszeństwa i chwila -wyobraziłem to sobie- gdy oddajemy naszego laptopa na złom. Są także koszty "społeczne" - dwa laptopy to coś w rodzaju dwóch oddzielnych sypialni, to mniej czasu na wspólne rozmowy przy filiżance herbaty, a także byłby to wyraźny sygnał dany dzieciom, że laptop i internet odgrywają w naszym życiu coraz większą rolę. Po zastanowieniu się zrezygnowaliśmy z tego zakupu. Pozostał BRAK, z którym potrafimy się zmierzyć. Mamy jeszcze sporo takich permanentnych "braków" w wyposażeniu naszego M, ale warto czekać cierpliwie. Może lekarstwo okazałoby się gorsze od choroby? Tak może być np. w przypadku pochopnej decyzji o zmianie niewielkiego mieszkania na większe lub na dom. Zbyt szybkie zaspokojenie BRAKU przestrzeni życiowej może skończyć się nie tylko gigantycznym zadłużeniem, ale także rozbiciem rodziny. Znam przypadki, w którym domownicy prawie szukają się po pokojach, dzieci nie wychodzą ze swoich twierdz, a sterylne pomieszczenia jak z magazynu mody nie sprzyjają budowaniu rodzinnej atmosfery.

Zatem jak włożyć patyk między szprychy tej rozpędzonej, konsumpcyjnej machiny?  To dobrowolna akceptacja i wybór BRAKU. Gdy nie masz czegoś, jedynym problem jest to, że tego nie masz. Naszym problemem nie jest dzisiaj BRAK, lecz NADMIAR. Każda nowa rzecz to nie tylko wydane pieniądze, ale wysiłek, aby ją utrzymywać, przechowywać, naprawiać i chronić, a w końcu -a koniec ten jest z założenia coraz bliższy- wymienić na nowe. To także konsekwencje "społeczne" - w małżeństwie, rodzinie, a także skutki dla środowiska, o czym często zapominamy (wystarczy wtedy przejść się do pobliskiego lasu zamienionego w wysypisko śmieci).

A może -idąc krok dalej- przyjąć logikę, niemodnych dzisiaj, ascezy i ubóstwa? Nie jest to skazywanie się -jak przekonuje świat- na wieczne niezadowolenie. To po prostu przyjęcie prawdy, że ludzkich pragnień nie zaspokoją tanie świecidełka. Ci, którzy wywarli największy wpływ na innych ludzi, byli osobami dysponującymi niezwykle małą ilością rzeczy. Można zaryzykować twierdzenie, że im większa osobowość, tym mniejsze znaczenie posiadania. Popatrzmy na wielkie postacie, takie jak Budda, Jezus, święty Franciszek, Gandhi, Matka Teresa. Ta ostatnia otrzymała kiedyś w USA jako dar dla zgromadzenia dom i kaplicę, w której były drewniane ławki i dywan. Pierwsze co zrobiła, to kazała ją opróżnić z ławek, dywanu i wszystkiego, co oznaczałoby choć trochę materialnego komfortu (kazała także zakręcić ciepłą wodę w kranach). Nowy papież Franciszek zachwyca świat tym, że jeszcze jako kardynał na msze jeździł rowerem, mieszkał bardzo skromnie i sam sobie gotował. Skoro świat potrafi się zachwycać tym u papieża, nic nie stoi na przeszkodzie, abyśmy uwierzyli, że wolność od konsumpcji jest na wyciągnięcie ręki. To przede wszystkim uznanie, że pokłady szczęścia i spełnienie leżą w innych -zdecydowanie wyższych- rejonach niż sklepowe alejki.