Sztuka prostoty - między skrajnościami

źródło

Jedyną książką poświęconą dobrowolnej prostocie, jaką swego czasu udało mi się znaleźć w księgarniach, była Sztuka prostoty Dominique Loreau, która ukazała się nakładem wydawnictwa Czarna Owca (w tłumaczeniu Joanny Sobotnik). Nie tak dawno pojawiło się drugie wydanie tej książki, a także kolejne pozycje tej autorki: Sztuka umiaru i Sztuka planowania. Dwóch ostatnich książek nie czytałem, aczkolwiek słyszałem, że nie są już tak "porywające". (Chętnie usłyszę Wasze opinie).

Inspirację do napisania Sztuki prostoty Dominique czerpała z tradycji i kultury Japonii, w której mieszka od ponad 26 lat. Dla niektórych czytelników fragmenty nawiązujące do zen czy feng shui mogą być mało strawne. Książka raczej adresowana do kobiet, zwłaszcza dwie ostatnie jej części Ciało i Umysł. Może dlatego najbardziej podobała mi się pierwsza część Materializm i minimalizm, którą -z pewnym zastrzeżeniem, o którym poniżej- mogę polecić zainteresowanym dobrowolną prostotą i minimalizmem.

Poniżej kilka cytatów, aby zachęcić do lektury:

Prostota uwalnia od uprzedzeń, ograniczeń oraz obciążeń, które nas rozpraszają i stresują. Przynosi rozwiązanie wielu problemów.

W społeczeństwach zachodnich nie potrafimy już żyć skromnie. Mamy zbyt dużo dóbr materialnych, zbyt wielki wybór, nadmiar pragnień i pokarmu. Wszystko marnujemy, niszczymy. Dopiero kiedy usuniesz wszystko, co niepotrzebne, dostrzeżesz nowe perspektywy, a podstawowe czynności, takie jak ubieranie się, jedzenie, spanie, zyskają inny, głębszy, sens. 

Ludzie konsumują, nabywają, gromadzą, kolekcjonują - innych ludzi, kontakty, dyplomy, tytuły,odznaczenia. Uginają się pod ciężarem swoich dóbr i zapominają, że pożądanie zmienia ich w istoty podporządkowane coraz liczniejszym pragnieniom. 

Nasza kultura z trudnością toleruje tych, którzy wybierają skromne życie, ponieważ stanowią oni zagrożenie dla gospodarki i społeczeństwa konsumpcyjnego. 

Zbyt dużo rzeczy nas osacza i zniewala, odwraca naszą uwagę od spraw zasadniczych. Także nasz umysł staje się zaśmiecony jak strych pełen staroci, nagromadzonych przez lata. To przeszkadza nam się poruszać i dążyć przed siebie. Tymczasem żyć znaczy iść do przodu. Akceptowanie mnogości powoduje niepewność, troski, zmęczenie. 

Pozostawić po sobie jedynie dom, samochód, pieniądze i kilka pięknych wspomnień. Żadnych srebrnych łyżeczek, misternych koronek, problemów spadkowych, osobistych dzienników. 

Krytyka społeczeństwa konsumpcyjnego jest jak najbardziej trafna. Nasuwa mi się wszak jedno spostrzeżenie. Dominique wyznaje minimalizm wysublimowany i luksusowy. Głosi pozbycie się dużej liczby przedmiotów, z drugiej strony te, którymi się otacza, pochodzą z górnej półki, są najwyższej jakości, a tym samym drogie.

Podejście autorki do minimalizmu zobrazujmy dwoma fragmentami:

Nie wahaj się pozbyć przedmiotów, które są jako takie, i zastąpić ich rzeczami doskonałymi, nawet jeśli pociągnie to za sobą wydatki, które wielu uzna za marnotrawstwo. Minimalizm drogo kosztuje, ale właśnie płacąc tak dużo, zadowolisz się tym, co rzeczywiście niezbędne. W społeczeństwie konsumpcyjnym ludzie nie zwracają uwagi na jakość, więc jej nie pragną. Poza tym za jakość trzeba płacić, ponieważ może być wytwarzana tylko w małych ilościach - na tym polega luksus. 

Prawdziwy luksus to ten, w którym odnajdujemy się jakby naturalnie, prawie bez zauważania go - wygodne skórzane fotele, kaszmirowy pled, kryształowe szklanki na wodę, obrus z białego lnu, proste talerze z białej porcelany, które utrzymują ciepło, grube serwetki z egipskiej bawełny...

Szczerze powiem, że nie tego spodziewam się po dobrowolnej prostocie. W minimalizmie Loreau boję się pedantyzmu, przestrzeni wyidealizowanej, mało praktycznej (już widzę jak drżę o te kryształowe szklanki). Bardziej odpowiada mi minimalizm umiarkowany, oswojony, który nazywam skromnością, oszczędnością, krótko - dobrowolną prostotą: mała liczba przedmiotów, bez luksusów, połysku i ostentacji, sprzęty i meble z duszą, najlepiej używane przez lata, kupione na wyprzedaży, a nawet znalezione na śmietniku, kubek do herbaty z doklejonym uchem, półmisek z odpryskiem, spodnie noszone do znoszenia, ubrania z second hand. Rzeczy niezbędne, użyteczne, wykorzystane aż po ich kres. Oczywiście nie chodzi o dziadostwo, plastik i chińszczyznę. Zgadzam się, że kupowanie rzeczy poniżej pewnego pułapu jakości jest krótkowzroczne i generuje nowe wydatki (na naprawy lub ponowne zakupy).

Nie jestem też zwolennikiem minimalizmu skrajnego - życia z plecakiem i 7 sztukami odzieży, z deską do prasowania jako stolikiem komputerowym, spaniem w śpiworze bez łóżka, ze stołem i rozkładanymi krzesłami jako jedynym wyposażeniem. Ma to może swój uwodzicielski urok, ale raczej na krótką metę.

Jeśli czytaliście Sztukę prostoty, ciekawy jestem Waszych opinii. Jaki rodzaj minimalizmu jest Wam bliski? Skrajny, umiarkowany czy luksusowy?