W okowach złudnych zabezpieczeń

Współczesny człowiek coraz częściej musi samotnie borykać się ze swoimi problemami. Pozbawiony został korzeni, jakie dawała mu wielopokoleniowa (i zwykle liczna) rodzina, tworząca w dorosłym życiu sieć wzajemnych powiązań i zależności. W dobie skrajnego indywidualizmu, rywalizacji i pośpiechu zanika wspólny kod kulturowy, odruchy ludzkiej solidarności i dobrosąsiedzkie relacje. Miejsce obywatelskiej aktywności zastępuje udział w "społeczeństwie spektaklu" za pośrednictwem telewizyjnego ekranu. Posiadamy dużo znajomych na Facebooku, lecz mało przyjaciół "w realu", którzy w razie potrzeby pomogą zmierzyć się z codziennymi wyzwaniami. Po całym dniu pracy chowamy się do mieszkań i domów strzeżonych wysokimi murami i chłodnym okiem kamer. 

Gromadzenie dóbr.

W tej sytuacji człowiek, szukając zabezpieczeń przed trawiącym go lękiem o przyszłość, zwraca się w kierunku gromadzenia pieniędzy i rzeczy materialnych. Kieruje się przy tym złudnym przeświadczeniem, że majątek i bogactwo stanowią źródło bezpieczeństwa. Złudnym, gdyż w określonych warunkach pieniądze, których wartość jest tylko społeczną konwencją, przestają mieć jakiekolwiek znaczenie. W sytuacji prawdziwych wstrząsów, rewolucji, wojen, plag i kataklizmów pieniądze stają się bezwartościowymi świstkami papieru.

Poza tym posiadanie coraz większej ilości pieniędzy i rzeczy materialnych sprawia, że życie okupione jest dodatkowym lękiem przed ich utratą oraz koniecznością troszczenia się o swój majątek. Posiadanie sporych oszczędności to także dodatkowe źródło niepokoju o kursy, notowania, ryzyko ogłoszenia upadłości. To także strata czasu i środków na instytucje obracające naszymi pieniędzmi, którą to czynność były dyrektor banku Goldman Sachs  trafnie określił jako "strzyżenie mapetów". Ich zyski, nasze ryzyko.

Przezorny zawsze ubezpieczony?

Potrafimy wydawać dużo pieniędzy za poczucie bezpieczeństwa, że nic nie zdarzy się w przyszłości. Na reklamie uśmiechnięci rodzice i dzieci, pod spodem napis: "Za niewielkie pieniądze możesz kupić zabezpieczenie dla swojej rodziny". Silna potrzeba zagwarantowania sobie i bliskim "poczucia bezpieczeństwa" została z powodzeniem wykorzystana przez rynek ubezpieczeniowy. Zysk netto towarzystw ubezpieczeniowych to "jedynie" 6,13 mld zł na koniec 2011 r. Myślimy o pieniądzach jako zabezpieczeniu przed wszystkim, co mogłoby pójść nie tak, jak należy.  

Na kłopoty fachowiec?

Innym rodzajem lęku, którego doświadczamy od czasu do czasu, jest brak zaufania do samych siebie, że zrobimy coś dobrze. Zamiast spróbować zrobić coś nowego, wolimy zapłacić profesjonaliście, ażeby zrobił to za nas. Płacimy hydraulikowi żeby naprawił popsuty kran, płacimy doradcom finansowym, żeby dbali o nasze oszczędności, płaciły fryzjerowi za obcięcie włosów. Każdy z tych ludzi nosi specjalny uniform i mówi specjalistycznym językiem, żeby wzbudzić nasze zaufanie do swoich (często problematycznych) kwalifikacji. Jeśli oni nauczyli się (a czasami ciągle uczą) określonych umiejętności, dlaczego my nie moglibyśmy spróbować? Oczywiście popełnimy trochę błędów, ale to mała cena za długofalowe korzyści związane z brakiem konieczności korzystania z fachowych usług.

Siła ludzkich więzi.

"Zastanówmy się na chwilę, co właściwie jest powodem tego niepokoju i obawy (…) i na ile w istocie należy się martwić lub co najmniej niepokoić." (H. Thoreau, Walden)

Rzeczywiste zabezpieczenie to nie pieniądze, przedmioty, polisy czy fachowcy, lecz oparcie, jakie możemy znaleźć w dobrych, osobistych relacjach. Zapominamy, że pieniądze służą tylko do kupowania dóbr i usług. To rodzina i przyjaźń przynoszą prawdziwe bezpieczeństwo i pomoc w tarapatach. 

Silna sieć rodziny i przyjaciół daje nam możliwość obniżenia naszych wydatków, gdyż wiemy, że w razie potrzeby dysponujemy pomocą na wyciągnięcie ręki. Możemy także dzielić się nawzajem swoimi narzędziami, umiejętnościami i pomocą.

Źródłem naszego zabezpieczenia na przyszłość nie będzie nasza (raczej niewielka) emerytura, lecz jakość więzi, jaka będzie łączyła nas z naszymi dziećmi.

Żyjąc bez wielkiego stanu posiadania nie staniemy się łakomym kąskiem złodziei, majątek nie będzie barierą w kontaktach z innymi, ani obiektem zazdrości otoczenia. 

Mając tylko to, co niezbędne do życia jesteśmy bardziej mobilni, gotowi do dalszej drogi. Przedmioty nie zatrzymują nas w miejscu. Jak pisał H. Thoreau: "Pożądane by było, żeby człowiek (...) pod każdym względem żył w takiej spoistości i gotowości, że gdyby miasto zajął wróg, mógłby je opuścić (…) przechodząc bez obawy przez bramę z pustymi rękoma." 

Ograniczając stan posiadania otwieramy się na bogactwo płynące z relacji z drugim człowiekiem. Odzyskujemy czas, który możemy mu poświęcić, wykazujemy większą gotowość do niesienia pomocy, angażowania się w sprawy innych, poświęcenia naszych sił na rzecz dobra wspólnego.

Rezygnując z wyścigu szczurów i napiętego terminarza odzyskujemy przestrzeń na okazanie solidarności i wsparcia potrzebującym. 

Opierajmy nasze poczucie bezpieczeństwa na budowaniu wzajemnego zaufania, wychodząc do innych, interesując się ich sprawami. To nie wymaga dużych nakładów i przygotowań. Jestem przekonany, że inwestując w nasze relacje, a nie w majątki, mniej będziemy niepokoić się o samych siebie, będziemy bardziej swobodni i radośni, a okazane innym wsparcie wcześniej czy później do nas powróci. 

Polecam także post Solidarność drogą do prostoty