O potrzebach ze stoickim spokojem

Kolega Roman swego czasu podsunął mi ciekawy link do strony Tomasza Mazura, współczesnego stoika. Czy ta starożytna filozofia ma dzisiejszemu, rozpędzonemu i targanemu sprzecznymi pragnieniami człowiekowi cokolwiek do zaoferowania? W jaki sposób może stać się lekarstwem na dzisiejszy konsumpcjonizm, w którym, jak myszy w kołowrotku, gonimy za zaspokojeniem kolejnych pragnień?

Klucz tkwi w zmianie naszego rozumienia potrzeb, od zaspokojenia których, w naszym przekonaniu, zależeć ma nasze szczęście. „Dzisiejszemu człowiekowi –pisze Tomasz Mazur- nie wystarcza już dach nad głową, jakieś odzienie i strawa. Potrzebuje znacznie więcej. Ma rozmaite aspiracje. Chce być zrealizowany zawodowo, nie chorować, młodo i pociągająco wyglądać nawet w podeszłym wieku, przeżyć prawdziwą miłość, mieć piękną oraz kochającą żonę lub męża, udane dzieci, następnie chce żyć na odpowiedniej stopie, chce cieszyć się uznaniem, mieszkać w atrakcyjnym miejscu, rozwijać swoją osobowość, czytać ciekawe książki, poznawać ciekawych ludzi, bywać, jak to się mówi, w różnych miejscach, podróżować, raczyć się tym i owym, w ogóle doświadczać tego i owego, żyć głęboko i intensywnie, a na końcu doznać obowiązkowego zbawienia z ręki jakiegoś boga, który tylko usłużnie czeka, żeby tego aktu człowiekowi udzielić.”

A gdyby tak zawęzić potrzeby do ich pierwotnego znaczenia? Wszak do życia potrzebujemy żywności, schronienia i odzieży (w naszym klimacie Henry Thoreau wymieniał także opał, biolodzy dodadzą jeszcze powietrze, ale o to jak na razie przynajmniej nie musimy zabiegać). Wszystko inne to pragnienia, które uparcie staramy się zaliczyć do potrzeb. Przesuwając granicę między potrzebami a pragnieniami, staliśmy się zakładnikami tych drugich, uwięziliśmy w nich nasze szczęście.

Podoba mi się myśl, że szczęście wiedzie przez dostosowanie się do rzeczywistości, akceptację jej naturalnych ograniczeń. Wszystko inne mamy traktować jako dary losu. To uwalnia nas od ciągłego dyskomfortu, gorączki pragnień i próby nieustannego zmieniania warunków życia w kierunku tego, co wydaje nam się lepsze, a z czego często rodzi się niezaspokojenie i frustracja. Nasze szczęście wszak ukrywa się za zrealizowaniem kolejnego pragnienia. Wyjściem z impasu jest zrozumienie, że –wbrew temu co dałem sobie wmówić- te wszystkie rzeczy nie muszą być moją potrzebą. Uwalniając się od wszystkich „potrzeb” zyskujemy nowe spojrzenie na świat i odzyskujemy wolność.

To podejście – właściwego rozróżnienia tak naprawdę niewielu potrzeb od naszych pragnień, na spełnienie których ochota przychodzi nam równie szybko jak szybko o nich zapominamy, jest bardzo bliskie dobrowolnej prostoty, która polega na umiejętności skupienia się na tym, co najważniejsze, a odrzuceniu całej reszty. To zdolność wykrzesania wdzięczności i zadowolenia z tego, co mamy do dyspozycji tu i teraz.

Bo jak pisze Tomasz Mazur: "Samo to, że mamy jakąś drogę do przejścia, a nie dana droga, są źródłem radości. Koncentrując się na wyborze drogi, na naszych celach, zapominamy, że cel został już dawno osiągnięty, że jest w nas, że my nim jesteśmy. Duchowością stoicką, a może i wszelką duchowością, rządzi pewien cudowny paradoks. Koniec jest już na początku. Kto zrozumie ten paradoks, nie będzie się już ciskał w te i we w te, skacząc od jednej potrzeby do drugiej. Będzie raczej przyjmował to, jak się sprawy toczą, świadom, że samo życie oraz bycie tu i teraz jest już radością."

To prawdziwie minimalistyczny program i w tym tkwi jego prostota i piękno.

Zainteresowanych stoicyzmem zachęcam do odwiedzenia strony tutaj.