Jak wydłużyć przydatność

Ten szyk, ten blask!

Jakie urządzenia AGD, meble, przedmioty codziennego użytku są w waszych domach najstarsze? Ile lat posiadamy przeciętnie daną rzecz zanim powędruje do kosza na śmieci? Zepsuła się (i nie da się naprawić) czy zrobiła "przestarzała" w porównaniu z nowymi produktami? Jak długo nosimy ubrania, buty, torebki, krawaty, zegarki, telefony? Czy wymieniamy je, bo się zużyły, czy też dlatego, że znudziły albo zmieniła się moda, pojawił nowoczesny design lub nowy gadżet?
Ze zdziwieniem odkryłem kiedyś w sklepie z AGD lodówkę z wbudowanym telewizorem. Zegarki posiadają tyle funkcji, jakby zostały przygotowane dla Agenta 007. Porcji informacji o nowych gadżetach dostarczy niezawodnie LOGO, miesięcznik dla mężczyzn, którzy "chcą mieć pewność, że dobrze wydają swoje pieniądze".
Jakim cudem ludzie mniej cywilizowani lub żyjący w dawnych czasach mogą/mogli być szczęśliwi, obywając się bez większości  przedmiotów, które rzekomo są niezbędne, aby normalnie funkcjonować?

Rozróżnienie, na ile nowe produkty są wynikiem postępu technicznego, na ile zaś to marketingowy chwyt mający skłonić do kolejnych zakupów, jest niezwykle trudne. Z pewnością nie da się zatrzymać postępu na określonym poziomie. Z drugiej strony masowa produkcja (i konsumpcja) spowodowała, że celowo nie produkuje się rzeczy dostatecznie trwałych, aby służyły nam przez lata.

W zaplanowanej nieprzydatności nie chodzi tylko o to, że w pewnym momencie nasza drukarka odmówi posłuszeństwa, a w pończochach zrobi się oczko. W tym wypadku wina leży oczywiście po stronie producentów i projektantów, którzy z góry określają maksymalny "wiek" produktu.

Z drugiej strony my sami - jako konsumenci przyzwyczajeni do nieustannej wymiany na nowe - bierzemy udział w określaniu zaplanowanej nieprzydatności. Pozbywając się starych (choć sprawnych) przedmiotów na rzecz nowych, podejmujemy decyzję o tym, kiedy stwierdzić "nieprzydatność" danej rzeczy. Reklama, jaskrawe opakowania, shoppingowe i lifestylowe pisma "pomagają" podejmować ją coraz szybciej.

Można inaczej. Oglądałem w internecie nagranie ze spotkania, na którym ludzie pokazywali swoje najstarsze urządzenia, opowiadali ich historię. Ktoś przyniósł przedpotopowy odkurzacz, ktoś inny toster. Rzeczy, które już dawno powinny skończyć na śmietniku, nadal świetnie działały.

Jak pisał Richard Gregg (pełny tekst tutaj), prostota życia w pierwszym rzędzie wpływa przede wszystkim na konsumpcję, ustanawiając jej nowe standardy. Jako konsumenci własnymi decyzjami możemy zawrócić niekorzystny dla kieszeni i środowiska wzorzec konsumpcji. Na tym, nawet najmniejszym, terenie, każdy może rozwijać własną kontrolę nad produkcją i dystrybucją dóbr.

Jak zatem możemy wydłużyć przydatność posiadanych przedmiotów?

1. Nie wyrzucać zbyt pochopnie, a jeśli już - sprzedawać i kupować rzeczy używane, które mogą jeszcze długo cieszyć. Pamiętajmy, że nowa rzecz po kilku tygodniach będzie starą rzeczą. Może pominąć wstępny etap "pierwszych rysek", które tak trudno przeboleć?
2. Niektóre przedmioty, które straciły swój blask, można przemalować, okleić, inaczej zaaranżować.
3. Zamiast wyrzucić zepsute urządzenie spróbować najpierw je naprawić (o ile serwis zechce przyjąć je do naprawy).
4. Kupując nową rzecz uważać na efekt Diderota, o którym pisałem wcześniej: Efekt Diderota, czyli uwaga na styl życia!
5. Jeśli już kupować nowe urządzenie to takie, którego producent przewiduje rzeczywisty serwis (a nie tylko wymienia na nowe). Domagać się części zamiennych, ewentualnie składać skargi do Rzecznika Praw Konsumentów.
6. Nie kupować najtańszych produktów, które są przeważnie gorszej jakości.
7. Nie kupować nowości, których niezawodność nie została jeszcze sprawdzona. Czemu to my mamy testować nowe rozwiązania, skoro stare są całkiem dobre.
8. Nie zwracać nowo zakupionego produktu tylko dlatego, że ma drobną, nieistotną wadę (nie chodzi o dwa lewe buty).
9. Przed zakupem danej rzeczy warto sprawdzić, co sądzą o danym modelu i marce jej użytkownicy.
10. Nie kupować...

Oczywiście nie chodzi o to, aby zrezygnować ze zdobyczy cywilizacji, ale może warto przed zakupem zrobić proste ćwiczenie z książki The Happy Minimalist Petera Lawrence'a: Czy gdybyś urodził się w 1900 roku i mógł pozwolić sobie na wszystko, co tylko było dostępne w tamtym czasie, byłbyś szczęśliwy? Jeśli tak, to jak wiele rzeczy, które obecnie posiadasz, a które uważamy za konieczne do szczęścia, nie było dostępnych w tamtych czasach?  Skoro mógłbyś być szczęśliwy sto lat temu bez nich, dlaczego potrzebujesz ich do szczęścia teraz? Jeśli mógłbyś być szczęśliwy bez nich, dlaczego tak ciężko pracujesz na to, aby je koniecznie zdobyć?

  

Czy macie jakieś stare rzeczy, do których jesteście przywiązani? Jaką rzecz posiadacie najdłużej?

Polecam także film Spisek żarówkowy - nieznana historia zaplanowanej nieprzydatności.