Pieniądze albo życie - Krok 4. Trzy pytania, które zmienią twoje nawyki finansowe.

A oto kolejny post na temat drogi do niezależności finansowej proponowanej przez autorów Your Money or Your Life. Krok 4 dotyczy analizy miesięcznych wydatków pod kątem uzyskanego dzięki nim poziomu zadowolenia, a także ich zgodności z naszymi najgłębszymi wartościami i celami. Przez autorów YMYL krok ten traktowany jest jako serce całego programu.

W poprzednim poście Pieniądze albo życie - Krok 3. Gdzie się podziały te wszystkie pieniądze?  była mowa o tabeli, dzięki której można ustalić, na co wydajemy pieniądze w skali miesiąca. Istotne, by zrozumieć, że zapisywanie wydatków nie jest tworzeniem budżetu, lecz jest aktem odkrywania samego siebie. Nie chodzi o przejście na finansowe odchudzanie w stylu "a teraz tniemy wydatki" (tego rodzaju diety nie działają), lecz o zmianę naszego stylu życia poprzez dostosowanie wydatków do naszych najgłębszych wartości.

Rozdział poświęcony krokowi 4 zaczyna się od próby przypomnienia sobie, o czym marzyliśmy będąc dziećmi. Kim chcieliśmy zostać, gdy dorośniemy? To ćwiczenie może  być bolesne. Może marzenia o podróżowaniu dookoła świata zamieniliśmy na dwutygodniowy urlop najeżony pułapkami na turystów. Aspiracje pisarskie skurczyły się do pisania sprawozdań. Co zawsze chciałeś zrobić, a czego jeszcze nie zrobiłeś? Zdaniem autorów YMYL wędrówka po marzeniach, przeszłych i obecnych, pomaga zrozumieć, co ma dla nas prawdziwie głęboką wartość, co czyni nasze życie wartym zachodu. W omawianym kroku chodzi o ustalenie, czy nasze wydatki pozostają w zgodzie z naszymi wartościami. W tym celu należy zadać sobie trzy pytania w odniesieniu do każdej z kategorii wydatków określonych w tabeli. 

Pytanie 1. Czy uzyskałem zadowolenie i satysfakcję proporcjonalnie do wydatkowanej energii życiowej? 

Przyjrzyj się każdej rubryce w tabeli. Jeśli uzyskałeś tyle zadowolenia z danego rodzaju wydatków, że chciałbyś nawet zwiększyć ich wysokość, postaw plus. Jeśli uzyskałeś mało zadowolenia (lub nie uzyskałeś go wcale) postaw minus. Jeśli wydatki były w sam raz, zaznacz 0. 

Kupiłeś buty do biegania na wyprzedaży, a więc o wiele taniej. Kosztowały cię 3 godziny twojego życia. Jesteś bardzo zadowolony z zakupu, gdyż uwielbiasz jogging, a okresowa zmiana obuwia chroni cię przed kontuzjami. Niestety dużo biegasz i wkrótce będziesz musiał kupić nową parę. Żałujesz, że nie kupiłeś od razu kilka par. Zrobisz tak przy kolejnej obniżce cen. Zatem przy tym wydatku postawisz plus.

Co miesiąc kupujesz parę butów, które kosztują cię 10 godzin  twojej pracy. Następnie nosisz je tylko kilka razy, zanim wylądują na dnie szafy. Stawiasz duży minus przy wydatkach w tej kategorii. Następnym razem, widząc nowe buty, łatwiej będzie ci podjąć właściwą decyzję.

Wynajmujesz spore mieszkanie w centrum, za które płacisz wysoki czynsz. Spędzasz w nim mało czasu, gdyż dużo pracujesz. Dochodzisz do wniosku, że ten wydatek energii życiowej nie odpowiada poziomowi uzyskiwanego zadowolenia. Stawiasz minus. Po jakimś czasie przenosisz się do mniejszego mieszkania w dzielnicy oddalonej od centrum, za które płacisz o wiele mniej. A do pracy jeździsz rowerem.

Odpowiedź na pytanie 1 pomaga rozwijać wewnętrzny zmysł zadowolenia, którego wykształcenie jest warunkiem zmiany niezdrowych nawyków finansowych. Zwykle bowiem mierzymy poziom zadowolenia odwołując się do tego, co na zewnątrz (otoczenie, reklamy), rzadko zaś wsłuchujemy się w swój wewnętrzny głos. Autorzy YMYL stwierdzają, że osiągnięcie punktu równowagi (mam tyle, ile potrzeba) na krzywej zadowolenia (więcej o krzywej tutaj) jest możliwe tylko poprzez odwołanie się do wewnętrznego poczucia satysfakcji, bez którego będziemy spychani bądź w kierunku "za mało", bądź w stronę "za dużo". Zadawanie sobie pytania, miesiąc po miesiącu, czy uzyskuję zadowolenie w proporcji do wydanej energii życiowej w każdej z kategorii wydatków, obudzi w nas naturalne wyczucie, jaki poziom życia jest dla nas wystarczający. Wewnętrzny zmysł będzie odrzucać sztucznie wykreowane przez przemysł lub reklamę potrzeby, np. zaimponowania innym swoim nowym samochodem. Jeśli wydatek jest zadowalający zgodnie z naszym wewnętrznym przekonaniem, zaspokojona potrzeba nie pojawi się przez długi czas, my zaś będziemy odczuwać prawdziwą satysfakcję i głęboki pokój. 

Pytanie 2. Czy dany wydatek (energii życiowej) jest zgodny z moimi życiowymi celami i wartościami?

Większość z nas dość łatwo potrafi odpowiedzieć na pytanie 1. Pytanie 2 wymaga już głębszego zastanowienia i w istocie prowokuje do odpowiedzi na fundamentalne pytania: jakie są moje wartości, dokąd zmierzam, jaki jest cel mojego życia? Pytanie to weryfikuje zgodność naszych poglądów na temat tego, co rzeczywiście wartościowe w naszym życiu, z codzienną praktyką wydawania pieniędzy. Jeśli wydatki w określonej kategorii (np. na rozrywki, ubrania, jedzenie) są zgodne z naszymi przekonaniami i celami życiowymi, postaw plus. Jeśli nie są zgodne, postaw minus. Jeśli wydatki nie odnoszą się do wartości i celów, zaznacz 0. 

Jeżeli starasz się dbać o zdrowe odżywianie, wydatki na ekologiczne produkty nie są tanie, ale są zgodne z twoimi wartościami. Dlatego stawiasz plus.

Miesięcznie przejadasz w barach i kawiarniach 20 godzin swojego życia, gdy tymczasem swoim dzieciom poświęcasz jedynie krótką chwilę dziennie. Wybrałeś się do drogiej restauracji, aby zrobić wrażenie na kliencie zamiast spędzić popołudnie z rodziną.Zdecydowałeś się na zagraniczne wczasy w Egipcie (ta ulotka reklamowa, co za okazja!), chociaż nie lubisz wysokich temperatur i zwiedzania zabytków, a kiedyś ceniłeś sobie wyprawy w góry lub biwaki nad jeziorem. Wykupiłeś karnet na siłownię (jak znajomy z pracy), tymczasem wolisz spacery po lesie. Minus!

Krok 4 zaprasza do odkrywania i definiowania swoich wartości i życiowych celów. Co jest ważne, co naprawdę się liczy? Kim chcemy być? Jak chcemy zostać zapamiętani? Zadając sobie z miesiąca na miesiąc pytanie 2, powoli uzyskamy większą zgodność wydatków z naszymi przekonaniami, unikając nieprzemyślanych zakupów, które mają się do nas jak przysłowiowy piernik do wiatraka.

  

Pytanie 3. Jak dana kategoria wydatków zmieniłaby się, gdybym nie musiał pracować na życie?

Praca to nie tylko zarabianie. To także wydatki czasu i pieniędzy (o czym mówiliśmy w Kroku 2). Jak wyglądałyby twoje wydatki, jeśli nie musiałbyś chodzić do pracy? Jeśli niektóre kategorie wydatków zmniejszyłyby się, postaw minus, jeśli zwiększyłyby się, postaw plus, jeśli pozostałyby bez zmian, zaznacz 0.

To pytanie otwiera na możliwość prowadzenia takiego stylu życia, w którym nie musiałbyś pracować dla pieniędzy. Jakie wydatki by zniknęły? Czy kupowałbyś więcej ubrań? Zużywał więcej paliwa? Czy sprzedałbyś samochód? Wyprowadził się do tańszego mieszkania? Życie bez pracy może okazać się o wiele tańsze niż przypuszczasz. Nasze dni są "konsumowane" przez naszą pracę zawodową, potrzebujemy pieniędzy, ażeby uporać się z innymi aspektami naszego życia (opieka nad dziećmi, naprawy, wyżywienie, wczasy). 

Kto jest bardziej niezależny finansowo: ten, kto potrafi naprawić toster, czy ten, kto musi zapłacić za naprawę komuś innemu? Jeśli nasza wizja życia bez pracy zarobkowej zakłada posiadanie pieniędzy na naprawę tostera, nasze wydatki w każdej kategorii nie zmienią się widocznie po tym, jak przestaniemy pracować. Natomiast, jeśli nauczymy się robić różne rzeczy samemu, nasze wydatki z pewnością spadną w momencie, gdy będziemy dysponować większą ilością wolnego czasu. Pytanie, jak będzie wyglądać dany wydatek, jeśli będę miał czas i umiejętności, aby dbać o moje rzeczy samemu, prowadzi do mniejszego uzależnienia od pieniędzy w zaspakajaniu naszych codziennych potrzeb.

Na zakończenie przedstawiam przykładowy i uproszczony wykres miesięcznych wydatków z trzema pytaniami (plusy i minusy zastąpione są strzałkami, a "0" myślnikiem, uwaga: podane liczby nie odpowiadają polskim realiom. Warto zwrócić uwagę na rozdzielenie spłaty kapitału od spłaty odsetek): 

W następnym poście z cyklu YMYL opiszę kolejny, piąty krok do niezależności finsnowej, w którym uczynimy naszą energię życiową widzialną! Przejście do kroku 5 tutaj

Warto zobaczyć także wpisy:

(Twoje) pieniądze albo życie! Wprowadzenie

Krok 1. Określenie aktualnej sytuacji finansowej: dotychczasowe dochody i osobisty bilans aktywów i pasywów.

Pieniądze albo życie - Krok 2. Pieniądze nie są tym, za co je uważamy - i nigdy nie były

Pieniądze albo życie - Krok 2. Pieniądze nie są tym, za co je uważamy - i nigdy nie były - część druga

Pieniądze albo życie - Krok 3. Gdzie się podziały te wszystkie pieniądze?